Niektórzy twierdzą, że pierwsze zdanie powieści jest dla niej kluczowe: definiuje całą historię. Podobne stwierdzenie istnieje w świecie filmu. Początkowe dziesięć stron scenariusza albo przykuje uwagę producenta, albo rzuci pomysł ekranowej historii w otchłań niebytu.

Dziesięć minut filmu! Ten krótki okres pokazuje, czy czas poświęcony na projekcję nie będzie straconym. Oczywiście – po błyskotliwym początku historia może utknąć w martwym punkcie. Wtedy rozczarowanie zamknie drogę do ekranizacji. W przeciwnym przypadku, kiedy początek scenariusza nie przykuwa uwagi, nawet atrakcyjny rozwój zdarzeń w kolejnych scenach nie zachwyci nikogo. Znudzenie stępi zmysły, które nie zauważą meandrów opowieści.

Reasumując – najważniejszy jest:

Początek historii

Pochłonie widza bez reszty albo znuży niemiłosiernie. Drugi przypadek jest mało prawdopodobny, ponieważ doświadczony producent nie przepuści złego scenariusza. Ale!… Kino zna fatalne produkcje. Wiele jest tego przyczyn. Aby uniknąć panteonu złej sławy, warto pamiętać o koronnej zasadzie: na pierwszych dziesięciu stronach scenariusza odpowiadających dziesięciu minutom filmu muszą znaleźć się:

- świat

- bohaterowie (protagonista i antagonista)

- problematyka (przesłanie)

- istota konfliktu.

Jak widać – pisaliśmy o tym wszystkim w poprzednich odcinkach serii „Scenariusz”. Oprócz treści liczy się atrakcyjna forma przedstawionych elementów. Producent nie może oderwać się od czytania scenariusza, a potem widz nie może mieć czasu by sięgnąć po popcorn. Wtedy sukces jest praktycznie murowany. Powodzenie filmu mierzą opinie widzów, przychody i recenzje.

Tyle teorii. Żeby nie pozostać gołosłownymi, przeanalizujmy…

Przykład

„Poszukiwany Poszukiwana”. Komedia z 1972 r. w reżyserii Stanisława Barei. Autorzy scenariusza: Stanisław Bareja i Jacek Fedorowicz.

Pierwsze dziesięć minut:

Pomijając czołówkę – już w trzydziestej piątej sekundzie następuje przedstawienie protagonisty – jest nim adiunkt w muzeum sztuki Stanisław Maria Rochowicz – i antagonisty: Bogdana Adamca, artysty malarza. Tak naprawdę Adamiec jest personifikacją beznadziei i karykatury PRL-u; antagonistą jest rzeczywistość ówczesnej Polski umiejętnie wpleciona w historię prezentowaną w filmie.

Między trzecią a szóstą minutą nakreślona zostaje istota konfliktu: adiunkta posądzono o kradzież obrazu autorstwa Adamca, za co grozi pięć lat więzienia. Protagonista dostaje czas do piętnastej kolejnego dnia na zwrot dzieła w zamian za zamknięcie sprawy.

W tych pierwszych sześciu minutach zostaje zaprezentowany świat bohatera: praca za niskie wynagrodzenie w państwowej instytucji kultury, która również cierpi na niedobory finansowe. Tej przyziemnej rzeczywistości przeciwstawiona jest wydumana świadomość i wiara w swój talent przeciętnego malarza.

W jedenastej minucie (czyli z drobnym przekroczeniem umownej zasady dziesięciu stron scenariusza) nakreślona zostaje intryga, będąca motorem wydarzeń całego filmu: posądzony o kradzież postanawia ukrywać się w przebraniu kobiety, by zyskać czas na namalowanie kopii niezbyt wyszukanego obrazu i dostarczenie jej do muzeum.

Scenarzyści umiejętnie sięgają po motyw zamiany cech i ról płciowych (perfekcyjnie wykorzystany w „Some Like It Hot” - Pół Żartem, Pół Serio w reżyserii Billy’ego Wildera, scenariuszem autorstwa I.A.L. Diamonda i Billy’ego Wildera oraz znakomitymi rolami Marilyn Monroe, Tony’ego Curtisa i Jacka Lemmona).

Problematyka...

filmu ukazuje różne środowiska ówczesnej Polski: bimbrownika, dyrektora na państwowej posadzie, partyjnych aparatczyków korzystających z przywilejów systemu.

Cały zamysł na historię zostaje przedstawiony widzom w ciągu jedenastu minut od zakończenia czołówki. Jest na tyle atrakcyjny, że rozpala wyobraźnię i zainteresowanie: w jakich sytuacjach znajdzie się ukrywający się mężczyzna przebrany za kobietę? Fabuła w swym dosłownym przekazie była zapewne atrakcyjna dla widzów w latach siedemdziesiątych, ale nabrała jeszcze więcej walorów po pięćdziesięciu latach od premiery: perypetie bohatera (-ki) nadal bawią, a jednocześnie wydobywa się głębia przekazu na temat ówczesnej rzeczywistości.

Teoria...

mówi jedno, ale praktyka bardzo ją wzbogaca. Zdarzają się filmy, szczególnie kryminalne, w których antagonistę poznajemy dopiero na końcu. Ale nie oznacza to, że w fabule on nie występuje. Jest cały czas obecny, ale w sposób pośredni, oddziałując na bieg wydarzeń.

Scenariusz - ćwiczenia

Począwszy od tego odcinka serii poświęconej scenopisarstwu, dla chcących doskonalić swój warsztat, proponować będziemy ćwiczenia.

1. Obejrzyj pierwsze dziesięć minut ulubionego filmu i napisz, kto jest antagonistą, protagonistą, jaki jest konflikt oraz świat głównego bohatera?

2. Na podstawie pierwszych dziesięciu minut ulubionego filmu napisz krótką, trzy- czterozdaniową informację, o czym jest opowieść
i jacy są jej bohaterowie?