Scenariusz dla filmu jest tym, czym projekt – dla domu: planem budowy przewidującym każdy element. Mając pomysł historii warto, a nawet trzeba precyzyjnie opracować cały materiał. Tylko doświadczeni scenarzyści potrafią w trakcie pracy ogólny zarys sprawnie rozpisać na sceny. A nawet im zdarzają się – wytykane w recenzjach wpadki.

Przygotowanie treści jest swego rodzaju stworzeniem mapy całego przedsięwzięcia. Narzędziem do jej opracowania jest plan scen. Najprostszą i przynoszącą korzyści zasadą jest: od ogółu do szczegółu. Nakreślając szkic, można łatwo go modyfikować, obserwować zarys całości. Mając do niej pewność, kolejnym krokiem jest wzmacnianie przekazu, precyzowanie akcji. Wszystko jest wtedy pod kontrolą - nie powstaje na gwałt, z szybkim wyczerpaniem pomysłów, czy błądzeniem po nic nie znaczących scenach. Panują: myśl przewodnia i spójność.

Na scenariusz trzeba patrzeć trójwymiarowo. Można robić to w programie komputerowym, ale warto jest oderwać się od komputera i manualnie opracować:

Fiszki scen

Przygotowujemy karteczki tej samej wielkości i tablicę do ich przypinania lub stół (albo podłogę). Pojedyncze arkusiki papieru stają się elementami sekwencji. Dysponując pomysłem zapisanym na jednym listku, możemy ich zbiór tasować między różnymi lokalizacjami w planie całości. Brak logicznego miejsca dla pojedynczej kartki, czy powtarzanie się pomysłów szybko ujawnią niedostatki w wizjach scen i pozwolą nam doszlifować poszczególne elementy.

Pozytywem tej metody jest panowanie nad całością. Po pierwsze: fiszki są małe, zatem wymagają zwięzłości opisu. Po drugie: liczba karteczek uwidacznia jakość całości historii. Zasadą jest, że nie powinno być ich więcej niż pięćdziesiąt pięć sztuk. Mniej wskazuje na niedopracowanie pomysłu, więcej – na nadmiar historii, przeładowanie struktury.

Tak przykładowo przedstawia się układ sekwencji i przypisanych im fiszek.

Scenariusz - o czym?

Podstawowym pytaniem, które zapewne nasuwa się od razu jest to o zawartość fiszek: co mają przedstawiać? Ta wątpliwość pokrewna jest z inną: o czym ma być scenariusz? Będzie składał się z poszczególnych scen. Brak pomysłu na każdą z nich uwidoczni słabość całej historii. Być może w zamyśle wydawać się atrakcyjną, ale drobiazgowa analiza odsłoni jej miałkość. Do tego typu weryfikacji służą fiszki scen.

Każda karteczka powinna zawierać wszystko to, o czym pisaliśmy w poprzednich odcinkach z cyklu „Scenariusz”:

- czas

- miejsce

- postacie

- wydarzenie

- konflikt.

Charakteryzując każdy z punktów:

Czas i miejsce

Informacja ta pojawia się w nagłówku, np.:

WNĘTRZE. HALL HOTELOWY – DZIEŃ

Te informacje pozwalają zapanować nad biegiem wydarzeń. Z chronologii może wynikać, że akcja dzieje się w ciągu tygodnia, ale sceny błędnie będą rozgrywać się w jednym dniu. Może też zdarzyć się, że akcja nazbyt często rozgrywa się w nocy – chyba, że pomysł na film, gatunek, klimat wyznaczają tę porę doby.

Postacie

Wystarczy wpisać te najważniejsze, które pojawiają się w danej scenie. Dobrą praktyką jest przypisanie każdemu bohaterowi innego koloru – wtedy łatwo zauważyć nierównowagę: dominację jednej osoby kosztem innych.

Jeżeli protagonista zniknie w wielu fiszkach, od razu będzie wiadomo, że zaczynają dominować wątki poboczne, co jest istotnym błędem.

Wydarzenie

Każda fiszka musi zawierać jedno istotne zdarzenie dla całego filmu. Bez niego karteczka jest do wyrzucenia. Jedno działanie
ma inicjować kolejne, czyli generować wpis na następnym arkusiku papieru. Ta ciągłość jest kwintesencją opowieści.

Ważnym jest fakt, żeby wpisy nie były bezosobowe, typu: „dochodzi do morderstwa”. Mają zawierać opis:

Adam zabija z premedytacją Jacka. Zdarzenie widzi Joanna, która w panice ucieka.

Konflikt

Pisaliśmy o nim w odcinku cyklu „Scenariusz”. Antagonizm jest motorem akcji. Każda scena, zatem i każda fiszka, musi zawierać opis konfliktu. Nie chodzi jedynie o walkę i przemoc; każde przeciwieństwo i staranie bohatera o realizację celu jest podwaliną filmowej historii.

Należy pamiętać, że na ekranie pojawiają się też mniej istotne sceny przejściowe, jak np. podróż bohatera na lotnisko. Uzupełniają one te kluczowe, które zapisujemy w schemacie i nie wymagają uwzględniania w fiszkach.

Jak wspomnieliśmy na początku, karteczki układamy w:

Sekwencje

Stanowią one trzon filmu. Należy przypisać im kluczowe elementy produkcji, np.:

- protagonista

- antagonista

- morderstwo

- ucieczka

- pogoń

- ślepy trop

- niesłuszne oskarżenie protagonisty

- zdemaskowanie sprawcy

- walka

- katharsis: antagonista ponosi karę.

Punkty te są nazwami sekwencji, które wypełniamy następnie scenami.

Istotna jest również:

Technika pisania fiszek

Karteczki możemy wypełniać manualnie. Warto mieć wyznaczone miejsce, jak np. tablica korkowa, czy blat stołu. Istotne jest to, że układ fiszek ma nam umożliwiać stałą pracę – miejsce powinno być dostępne przez cały czas komponowania scen, nawet przez wiele tygodni.

Istnieją również programy komputerowe, które umożliwiają cyfrową pracę nad schematem scenariusza. Każdy wybór będzie dobry, jeżeli pozwoli nam bez zakłóceń skupić się na wszystkich wymienionych wyżej elementach.

Strada również posiada pomocną w tym przypadku funkcję: kreację tzw. storyboardów, czyli scenopisów w formie rysunków.